Kataluna: Malsamoj inter versioj

Enhavo forigita Enhavo aldonita
Linio 13:
== Prononcado kaj skribado ==
 
Estas 28 literoj en la kataluna lingvo. Kvin estas vokaloj, tamen prononce estas ok. Per bazaj reguloj pri surstreketoj, oni povas scii preskaŭ ĉiam la prononcmanieron de ĉiu vorto, ĉar per surstreketoj klariĝas kiu vokala sono prononcindas. La nomoj de la ok vokalaj sonoj rilatas al la skribitaj vokaloj, aldonante al kelkaj econ de fermitecovasteco.
 
Kelkaj konsonantoj ŝanĝas ties prononcon laŭ la apudaj literoj (ĉefe rilate al venontaj vokaloj ''e'' kaj ''i''). Simile al aliaj eŭropaj lingvoj, kelkaj malvoĉaj konsonantaj sonoj voĉiĝas inter vokaloj, kaj voĉaj konsonantoj malvoĉiĝas inter aliaj konsonantoj. Kelkaj plosivaj konsonantoj eĉ iĝas ''proksimecaj'' (frikativaj) inter vokaloj.
Linio 21:
La kataluna alfabeto konsistas el kvin vokaloj kaj 22 konsonantoj. Jen ĝi: a,b,c,ç,d,e,f,g,h,i,j,k,l,m,n,o,p,q,r,s,t,u,v,w,x,y,z
==== Vokaloj ====
 
Noto: ekzistas kvin normaj dialektoj, ĉiuj same validaj kaj oficialaj. Eble iliaj plej frapaj diferencoj (tamen ne grandaj) estas en la prononco de la vokaloj, ĉefe la neakcentitaj. Ĉi tie ni klarigas nur la prononcon de la t.n. "centra dialekto", parolata i.a. en la urbo Barcelono (kaj, pli precize, en la tuta orienta parto de la kontinenta lando, de Tarragona ĝis Pireneoj).
 
<dl>
<dt>a
<dd>EstasEkzistas du sonoj por la vokalo ''a'':
* Akcentita [a]: ĝi similas al esperanta, sed oni prononcas ĝin per pli malfermita buŝo. En kataluna lingvo estas nur unu akcentita ''a'': malfermitavasta. Ekzemploj: '''a'''vi (avo), pat'''a'''ta (terpomo), b'''a'''rca (boato)
* Ne akcentita [ə]: oni nomas tiun sonon "vocal neutra" (neŭtra vokalo). Ekzemploj: p'''a'''tat'''a''', barc'''a'''
 
<dt>e
<dd>EstasEkzistas tri sonoj por la vokalo ''e'', du el ili okazas kiam ĝi estas akcentita:
* FermitaMalvasta [e]: egalas al esperanta ''e''. Ekzemploj: des'''e'''mbre (decembro), p'''e'''dra (roketo)
* MalfermitaVasta [ɛ]. Ekzemploj: c'''e'''ndra (cindro), p'''è'''rdua (perdo)
* Ne akcentita [ə]: same kiel neakcentita a. La sono estas tiu "vocal neutra". Ekzemploj: d'''e'''sembr'''e''', sign'''e''' (signo)
 
<dt>i
<dd>[i]. Tiu ĉi sono tute egalas al esperanta ''i'', tamen ĝi partoprenas ankaŭ en diftongoj, agante kiel esperanta ''j''. Kiam ĝi agas kiel tiu esperanta ''j'', oni opinias ke ĝi estas konsonanto (kvankam oni skribas ĝin ĉiam per la signo '''i'''). Pri vokala '''i''', oni ĉiam opinias ke ĝi estas fermitamalvasta. Ekzemploj vokalaj: '''í'''nd'''i''' (hindo), p'''i'''ntar (kolorigi).
 
Ĝi ankaŭ povas ŝanĝi la sonon de iuj konsonantoj. Tamen oni prilaboraskonsideras pri tiuj sonojilin kiel apartajapartajn literkombinojliterkombinojn. EkzemploEkzemploj estas: '''ig''' je la fino de la vorto, kaj '''ix'''.
 
<dt>o
<dd>EstasEkzistas tri sonoj por tiu ĉi vokalo, du el ili okazas kiam ĝi estas akcentita:
* FermitaMalvasta [o]: egalas al esperanta ''o''. Ekzemploj: '''o'''mbra (ombro), salm'''ó''' (salmo)
* MalfermitaVasta [ɔ]. Ekzemploj: per'''ò''' (sed), t'''o'''ga (togo)
* Ne akcentita [u]: egalas al esperanta ''u''. Ekzemploj: d'''o'''rmir (dormi), s'''o'''rtir (eliri)
 
<dt>u
<dd>[u]. Tiu ĉi sono tute egalas al esperanta ''u'', tamen ĝi partoprenas ankaŭ en diftongoj, agante kiel esperanta ''ŭ''. Same kiel '''i''', se ĝi agas kiel ''ŭ'', oni opinias ĝin konsonantankonsonanta. AnkaŭKaj ankaŭ same kiel ĝi, oni ĉiam opiniaskonsideras, ke vokale ĝi estas fermitamalvasta. Ekzemploj vokalaj: s'''u'''ma (sumo), s'''u'''cre (sukero)
 
Post '''g''' kaj '''q''' ĝi havas specialan rolon, kie fojfoje ĝi ne prononcatas. Estas klarigoj en la ekspliko pri tiuj ĉi konsonantoj.
Linio 60 ⟶ 62:
<dt>b
<dd>La sonoj de tiu ĉi vokalo klarigendas per almenaŭ tri reguletoj:
* PlosivaPloziva [b]: kiel la esperanta. Tio okazas je komenco de fonetika ĉeno, aŭ post konsonanto. Se tiu '''b''' okazas inter vokalo kaj '''l''', oni duoblas la sonon [b]. Ekzemploj: '''b'''arca (boato), '''b'''om'''b'''a (bombo).
* Frikativa [β]: sen plene fermi la buŝon. Tio okazas inter vokaloj, eĉ se inter ili estas iu '''r'''. Ekzemploj: ro'''b'''a (vestaĵoj), aca'''b'''ar (fini), so'''b'''re (sur), òr'''b'''ita (orbito)
* Nevoĉigita [p]: kiel esperanta ''p''. Ĝi okazas antaŭ senvoĉa konsonanto, aŭ je fino de la vorto. Ekzemploj: so'''b'''te (subite).
 
<dt>c
<dd>Tiu ĉi konsonanto havas du sonojn, rilatedependaj alde la venontajtuj sekvaj literoj:
* Sono [s]: esperanta ''s''. Antaŭ vokaloj '''e''' kaj '''i'''. Ekzemploj: '''c'''iment /si'men/ (cemento), en'''c'''ert /ən'sɛr/ (trafo)
* Sono [k]: esperanta ''k''. Alikaze. Ekzemploj: '''c'''asa /'kazə/ (domo), a'''c'''abar (fini),
 
Fojfoje aperas '''cc''' antaŭ '''e''' kaj '''i''', kiun oni legas [ks]. Ekzemploj: a'''cc'''ió (ago),