Kataluna: Malsamoj inter versioj

Enhavo forigita Enhavo aldonita
Linio 62:
<dt>b
<dd>La sonoj de tiu ĉi vokalo klarigendas per almenaŭ tri reguletoj:
* Ploziva [b]: kiel la esperanta. Tio okazas je komenco de fonetika ĉeno, aŭ post konsonanto. Se tiu '''b''' okazas inter vokalo kaj '''l''', oni duoblas la sonon [b]. Ekzemploj: '''b'''arca /'barkə/ (boato), '''b'''om'''b'''a /'bombə/ (bombo).
* Frikativa [β]: sen plene fermi la buŝon. Tio okazas inter vokaloj, eĉ se inter ili estas iu '''r'''. Ekzemploj: ro'''b'''a /'rɔβə/ (vestaĵoj), aca'''b'''ar /əkə'βa/ (fini), so'''b'''re /soβrə/ (sur), òr'''b'''ita /'ɔrβitə/ (orbito)
* NevoĉigitaSenvoĉa [p]: kiel esperanta ''p''. Ĝi okazas antaŭ senvoĉa konsonanto, aŭ je fino de la vorto. Ekzemploj: so'''b'''te /'soptə/ (subite).
 
<dt>c
<dd>Tiu ĉi konsonanto havas du sonojn, dependaj de la tuj sekvaj literoj:
* Sono [s]: esperanta ''s''. Antaŭ vokaloj '''e''' kaj '''i'''. Ekzemploj: '''c'''iment /si'men/ (cemento), en'''c'''ert /ən'sɛr/ (trafo)
* Sono [k]: esperanta ''k''. Alikaze. Ekzemploj: '''c'''asa /'kazə/ (domo), a'''c'''abar /əkə'βa/ (fini),
 
Fojfoje aperas '''cc''' antaŭ '''e''' kaj '''i''', kiun oni legas [ks]. Ekzemploj: a'''cc'''ió /əksi'o/ (ago),
 
<dt>ç
<dd>Tiu ĉi konsonanto nur skribeblas nur antaŭ la vokaloj '''a''', '''o''' aŭ '''u''', aŭ je la fino de vorto. Ties sono estas ĉiam [s], kiel la esperanta ''s''. Ekzemploj: bra'''ç''' /bras/ (brako), can'''ç'''ó /kən'so/ (kanto)
 
<dt>d
<dd>Tiu ĉi ekspliko similas al '''b'''. Reguletoj pri tri kazoj:
* PlosivaPloziva [d]: kiel la esperanta. Tio okazas je komenco de fonetika ĉeno, aŭ post konsonanto. Ekzemploj: '''d'''eure (devo), al'''d'''arull (tumulto), cen'''d'''ra (cindro)
* Frikativa [ð]: lango estas sub la dentoj, kaj voĉe oni blovas. Tio okazas inter vokaloj, aŭ inter iu '''r''': or'''d'''re (ordono, ordo), a'''d'''éu (adiaŭ)
* NevoĉigitaSenvoĉa [t]: kiel la esperanta ''t''. Ĝi okazas antaŭfine kelkajde konsonantojvorto. Ekzemploj: aaltitu'''d'''metre (akceptialtitudo).
 
<dt>f
Linio 87:
<dt>g
<dd>Oni prononcas ĝin per pluraj sonoj ĉefe laŭ la venonta vokalo. Jen la situacioj:
* Sono [g]: esperanta ''g''. Antaŭ vokaloj '''a''', '''o''' kaj '''u''', kaj en litergrupoj '''gue''' (prononcu: ge) kaj '''gui''' (prononcu: gi). Ankaŭ je la fino de la vorto, se ili finas per (a,e,o,u) + '''g'''.
* Sono [ʒ]: esperanta ''ĵ''. Antaŭ vokaloj '''e''' kaj '''i'''.
* Sono [ʧ]: esperanta ''ĉĝ''. Se antaŭe estas '''t'''. Ankaŭ je la fino de la vortoj, se ili finas per vokalo+'''igd'''. Tiukaze,Ekzemplo: fetge /'''ig'''fedʒə/ plene fariĝas [ʧ].(hepato)
* Sono [k]: esperanta ''k''. Fine de vorto, se ne estas antaŭ la vokalo '''i'''.
* Sono [ʧ]: esperanta ''ĉ''. Fine de vorto, antaŭ vokalo '''i'''. (Tiukaze '''i''' ne estas pronocata). Ekzemplo: puig /puʧ/ (monteto)
* Sono [ɣ]: same kiel pri '''b''' kaj '''d''', la sono [g] fariĝas frikativa inter vokalaj sonoj.
 
Por skribi sonon [g] antaŭ '''e''' kaj '''i''', oni uzas la esceptajn litergrupojn '''gue''' kaj '''gui''', kie '''gu''' havas sonon [g].
Se oni volas ke tiu '''u''' aŭdeblu (kiel [w], do kiel esperanta ŭ), oni devas rimarkigi tiun sonon, per du punktojtremao sur la litero '''u'''. Do, '''güe''' [gwe] kaj '''güi''' [gwi].
 
<dt>h
Linio 106 ⟶ 108:
Ekzistas duliteraĵo '''ll''', kiu havas apartan sonon flankan kaj palatalan [ʎ]. Similas al rusa mola ''l'' ль.
 
Ekzistas ankaŭ duobla '''l''', nomata "el·la geminada", kiu skribiĝas '''l·l'''. Oni prononcas ĝin kiel duobla '''l''', do [ll], same kiel esperante ''ll''. Oni nepre devas aldoni tiun centran malkunigan punkton, por ke ĝi ne estu konfuzita kun '''ll'''. (Legu ankaŭ sub litero '''t''')
 
<dt>m
<dd>Sono [m], same kiel la esperanta ''m''.
Linio 120 ⟶ 123:
 
<dt>q
<dd>Sono [k], kiel la esperanta ''k''. Tamen, tiu ĉi litero nur skribeblas antaŭ '''u''' + vokalo. Se tiu vokalo estas '''e''' aŭ '''i''', litero '''u''' ne legendas. Do, '''que''' [ke] kaj '''qui''' [ki]. Se tiu vokalo estas '''a''' aŭ '''o''', tiu '''u''' legendas [w] kiel esperanta ŭ . Do, '''qua''' [kwa] kaj '''quo''' [kwo]. Ne eblas, ke tiu venonta vokalo estu '''u'''.
 
Tamen, se oni volas aŭdigi tiun sonon '''u''' inter '''q''' kaj '''e''' aŭ '''i''', same per sono [w], oni devas aldoni du punktojntremaon sur la '''u'''. Same, kiel en '''g''', restas: '''qüe''' [kwe] kaj '''qüi''' [kwi].
 
<dt>r
Linio 131 ⟶ 134:
Por skribi sonon [r] inter vokaloj, oni uzas duliteraĵon '''rr''', kiu ĉiam legendas [r].
 
Fojfoje, litero '''r''' je la fino de la vortoj simple ne legendas. Ekzemple, oni ne legas finan '''r''' de verbaj infinitivoj, en preskaŭ ĉiuj dialektoj krom en la valencia. Rilate al ĉiu dialekto, ekzistas listo pri la prononcado aŭ neprononcado de tiu fina '''r''', ĉar tio okazas en malsamaj vortoj, laŭ dialektoj.
 
<dt>s
Linio 141 ⟶ 144:
 
Se la vorto finas per '''nys''', tiu '''s''' havas sonon [ʃ], kiel esperanta ''ŝ''.
 
Antaŭ /r/, foje /s/ ne estas prononcata. Ekzemplo: Israel /ira'ɛl/ (Israelo)
 
<dt>t
Linio 146 ⟶ 151:
 
Se la vorto finas per '''nt''', oni ne legas tiun lastan '''t'''.
 
Necesas atentigi la literarojn: '''tl''', '''tll''' kaj '''tm'''. En ili litero '''t''' ne estas prononcata kaj la sekva fonemo estas duobligita. Ekzemploj: Atlàntic /ə'llantik/ (Atlantiko), batlle /'baʎʎə/ (urbestro), setmana /sə'mmanə/ (semajno).
 
<dt>v
<dd>En orientala katalunacentra dialektokaj nordaj dialektoj, oni prononcas ĝin egale alkiel litero '''b'''. Antaŭe, ĝi estis prononcita kiel esperanta ''v'' ĉie. KelkajLa valencia kaj baleara dialektoj ankoraŭ uzas sonon [v] por ĝi. Oni opinias ke prononcon de litero '''v''' per [v] estas pli oportuna ol per [b].
 
<dt>w
<dd>Sono [w], same kiel esperanta ''ŭ''. Tiu ĉi litero estas uzata nur en pruntitajfremdaj neasimilitaj vortoj.
 
<dt>x
<dd>Tiu ĉi litero havas du sonojn, laŭ apudaj literoj:
* Sono [ʃ]: kiel la esperanta ''ŝ''. Je la komenco de vorto kaj post konsonanto. Ankaŭ post litero '''i''', kaj tiukaze plene '''ix''' iĝas [ʃ], aŭ post konsonanta '''u'''. Ekzemploj: eix (akso), eixam (abelaro), raŭa (eksplodo <i>fig</i>).
* Sono [ks]: kiel la esperantaj ''ks''. Inter vokaloj. Ekzemploj: axioma (aksiomo), òxid (oksido), excès (eksceso)
 
<dt>y
<dd>Sono [j], same kiel esperanta ''j''. Tiu ĉi litero estas uzata nur en pruntitajfremdaj neasimilitaj vortoj aŭ en la duliteraĵo '''ny''', kiu havas sonon [ɲ].
 
Tiu ĉi litero aperas en duliteraĵo '''ny''', kiu havas sonon [ɲ].
 
<dt>z