Svahila: Malsamoj inter versioj

Enhavo forigita Enhavo aldonita
Oshifima (diskuto | kontribuoj)
Neniu resumo de redakto
Oshifima (diskuto | kontribuoj)
Neniu resumo de redakto
Linio 221:
| fariĝ- || ''-(ku)wa''||''Atakuwa daktari.'' (Li/Ŝi fariĝos doktoro.) ''Hatakuwa daktari.'' (Li/Ŝi ne fariĝos doktoro.)
|-
|elvenelir-, elirforir-, forirelsalut-|| ''-toka''||''Nimetoka China.'' (Mi devenas de Ĉinujo.) ''Alitokaje?'' (Kiel li elvenis?)
|-
| far- || ''-fanya''||''Unafanyaje?'' (Kion vi faras?) ''Ninafanya matata.'' (Mi faras problemon. Mi ĝenas.)
Linio 515:
*'''Kun substantivo de la plurala klaso Animaloj''' la adjektivo havas la prefikson ''wa-''. Ekz: ''Watu wazuri'' (Belaj homoj). ''Rafiki wazee'' (Maljunaj amikoj).
 
*'''Kun neanimala substantivo''' la adjektivoj ofte havas la saman prefikson kiel la substantivo, sed ekzistas iuj esceptoj, ĉar la substantivoj ofte ne havas veran prefikson, sed la adjektivo devas havi. EkzEkzemploj kie la prefiksoj estas la samaj: ''Kitabu kizuri'' (Bela libro). ''Vitabu vizuri'' (Belaj libroj). ''Mkate mzuri'' (Bela pano). ''Mikate mizuri'' (Belaj panoj). Jen la tuta listo de la adjektivaj prefiksoj:
 
Kreskaĵo (''m-''), Kreskaĵoj (''mi-''), Frukto ('''''-'''''), Fruktoj (''ma-''), Etaĵo (''ki-, chi-''), Etaĵoj (''vi-, vy-''), Novaĵo ('''''n-'''''), Novaĵoj ('''''n-'''''), Abstrakto ('''''m-'''''), Infinitivo (''ku-'').
Linio 521:
Oni vidas, ke ĉe "Abstrakto" malsamas tute la adjektiva ''m-'' kaj la substantiva ''u-'' (aŭ ''w-'').
 
Adjektivoj de la klaso "Frukto" ricevas neniun prefikson, ne eĉ kiam certaj Fruktojsubstantivoj en la klaso Frukto havas komence ''ji-''. La klasoj "Novaĵo" kaj "Novaĵoj" ofte havas ''n-'' eĉ en tiuj tre multaj kazoj, kie la substantivo ne havas ''n-''. Ekz: ''Jicho zuri'' (Bela okulo). ''Redio nzuri'' (Bela radio / Belaj radioj).
 
Pri la fonetikaj variaĵoj ''ki – chi'', kaj plurale ''vi – vy'' la regulo estas, ke oni uzu ''ki-'' kaj ''vi-'' antaŭ konsonanto kaj la variaĵojn ''chi-'' kaj ''vy-'' antaŭ vokalo. ''Chakula kizuri'' (Bela manĝaĵo).
Linio 546:
 
===Posedaj pronomoj funkcias kiel verboj!===
Pri iuj aliaj vortoj oni eble kredas, ke ili funkcius kiel adjektivoj, sed ili ne faras tion precize, sed havas proksimume la samajn komencon kiel la korespondaj '''subjektaj prefiksoj en la verbo''', kiuj ja en kelkaj okazoj malsamas. La vortoj "ĉiuĉiuj", "plenatuta", "tiu", "tiu ĉi", "ajna" kaj la posedaj pronomoj estas tiaj vortoj.
:Ekzemploj:
:''Jina lako nani?'' (Kio estas via nomo?)
:Mia plenatuta arbo --> Arbo plenatuta mia -> ''Mti wote wangu'' (La subjekta prefikso de Kreskaĵo, kiu estas ''u-'', fariĝas ''w-'' antaŭ vokalo.)
 
Kiel oni povas memori tion? Kiel oni komprenu? Eble oni penu identiĝi kun alia maniero pritrakti posedajn pronomomojn. Ili estas verbecaj! Kiam oni diras: ”Miaj tri bonaj oranĝoj” ni ne nur devas ŝanĝi la vortordon: ”oranĝoj bonaj tri miaj” kaj la vicon de la vorteroj: ”j-oranĝo j-bona j-tri j-mia. Ankaŭ estu verbeco: ”j-librooranĝo j-bona j-tri as-j-mia”. ''Machungwa mazuri matatu yangu''.
 
(Pensante tiel, kiam oni metas tian frazeton en propozicion, ĝi ja ricevas du "verbojn". Tia fakto povas ĝeni tiujn, kiuj kutimiĝis al Esperanto kaj similaj lingvoj, kiuj ne rajtigas pli ol unu finita verbo en unu propozicio. Sed la svahila ne ĝeniĝas pro du verboj. La limo inter finitaj kaj nefinitaj verbformoj estas alia.)
Linio 585:
 
:Ekzemploj:
:''Walimu wote wanasoma vizuri'' (ĈiujinstruistojĈiuj instruistoj legas bone.)
:''Ukienda shuleni sasa utaona mtoto yeyote.'' (Se vi iros al la lernejo nun, vi vidos iun ajn infanon.)
: ''Ndugu yango mdogo anakwenda.'' (Mia malgranda gefrato iras.) La kutima ''a'' fariĝis ''y''. (Ĉi tie ankaŭ ''n'' fariĝas ''m'' - eta fonetika ŝanĝo antaŭ la literoj "b" kaj "p".)
Linio 640:
|Kaŭzativo|| -ig|| ''-isha, -esha''|| ''Anafika'' (Li/Ŝi venas)|| ''Anafikisha'' (Li venigas, li helpas iun veni)
|-
|Aplikativo|| pri-, kun-, al-|| ''-ea, -ia''|| ''Tunaleta'' (venigiNi venigas, kunportikunportas)|| ''Tunaletea'' (VenigiNi venigas al…)
|-
|Pasivo|| oni …|| ''-wa''|| ''Mnakunya'' (Vi ĉiuj urinas)
Linio 672:
|malferm-||''-fungua''||Inversivo de ''-funga'' (ferm-). ''Alikifungua.'' (Li/ŝi malfermis ĝin.)
|-
|alven- ||''-fika''||''Uhuru ulifika.'' (Libereco alvenis.) ''Alifikaje?'' (Kiel li/ŝi alvenis.?)
|-
|alport-, venig-||''-leta''||''Nitamletea chai.'' (Mi portos al vi teon.)
Linio 715:
|biciklo, -j|| ''baisikeli, baiskeli''|| ''baisikeli, baiskeli''|| Novaĵo|| Kiel Esperanto, la angla.
|-
|blankulo, -j|| ''mzungu'' ||''wazungu''|| Animalo||''Mzungu anapika chakula.'' (La blankulo kuiriskuiras.)
|-
|Barato, -j ||''Uhindi'' ||- ||Novaĵo|| Kiel Esperanta "Hindujo".
Linio 739:
| ''Siku moja mama yake anasema: "Bibi yako ana malaria. Nenda hospitali." Mtoto anakwenda. Mbwa witu anasema: "Unakwenda wapi?" Mtoto anasema: "Bibi yangu ana malaria. Ninamletea chakula." ||''witu'' = ĝangalo, ''mbwa witu'' = ŝakalo. ''-letea'' = kunporti al (aplikativo de ''leta'' = kunporti).
|-
|''Mbwa mwitu anakwenda hospitali, anasema: "Hodi, hodi!". Bibi anasema, "Ni nani?" Mbwa Mwitu anasema, "Ni Koti Nyekundu". Bibi anasema: "Karibu!" Mbwa mwitu anakwenda ndani, anamkula bibi. Anavalia nguo za Bibi.||''valia'' = vesti sin per (aplikativo de ''vaa'' = vesti sin.). ''nguo'' = vesto(j).
|-
|''Mtoto anafika hospitali, anasema: "Hodi, hodi!" Mbwa Witu anasema: "Karibu!" Mtoto anakwenda ndani. Mtoto anasema: "Macho yako makubwa sana!" Mbwa Witu anasema: "Kwa hiyo nitakuona vizuri.||''jicho'' = okulo, ''macho'' = okuloj. ''vizuri'' = bone.