Gvidlibro por studado de fiziko/Unuoj

La Sistemo Internacia de Unuoj

Simplaj unuoj

Tempo

Tempo estas la daŭro inter du okazoj. En la Sistemo Internacia (SI) de Unuoj, la sekundo (s) estas la simpla unuo de tempo, kaj ĝia difino estas la daŭro de 9.192.631.770 cikloj de la radiado kiun donas la transiro inter la du hiperfajnaj niveloj de la baza stato de atomo de cezio-133. La Tero turnas ĉirkaŭ ĝia akso dum 86.400 sekundoj, kiuj estas unu tago. La 86.400-a parto de unu tago estas sekundo.

Longo

En la SI, la metro (m) estas la simpla unuo de longo, kaj ĝia difino estas la longo, kiun lumo trapasas dum unu 299.792.458-ono de sekundo.

Maso

En la SI, la kilogramo (kg) estas la simpla unuo de maso, kaj ĝia difino estas la maso de la platena-iridia-aloja cilindro, kiu estas konservata en la Buroo Internacia de Pezoj kaj Mezuroj en Parizo.

Kurento

En la SI, la ampero (A) estas la simpla unuo de elektra kurento. Ĝia difino estas la senĉesa kurento, kiu, se konservata en du senfinaj, rektaj, paralelaj konduktiloj, kiuj havas neglekteblan cirkla-transsekco, havas distancon de unu metro inter unu la alian, kaj estas en vakuo, kaŭzus forton de 2×10^-7 neŭtonoj (N) po metro inter la du konduktiloj.

Termodinamika temperaturo

En la SI, la kelvino (K) estas la simpla unuo de termodinamika temperaturo, kaj ĝia difino estas la frakcio 1/273,16 de la termodinamika temperaturo de la triobla punkto de akvo.

Kvanto de materio

En la SI, la molo (mol) estas la simpla unuo de kvanto de materio, kaj ĝia difino estas kiom da rudimentaj partikloj (atomoj) estas en 0,012 kilogramoj (12 gramoj) de karbono-12. Kiam la molo uziĝas, la rudimentaj partikloj devas esti specifataj kaj eblas esti atomoj, molekuloj, jonoj, elektronoj, aliaj partikloj, aŭ specifataj grupoj de tiaj partikloj.

Lumintenso

En la SI, la kandelo (cd) estas la simpla unuo de lumintenso, kaj ĝia difino estas la lumintenso, en donata direkto, de lumfonto, kiu disradias unukoloran lumon de frekvenco 540×10¹² hercoj (Hz) kaj kiu havas intenson de 1/683 de vato po steradiano.

Derivataj unuoj

Elektra ŝarĝo

En la SI, la kulombo (C) estas la unuo de elektra ŝarĝo. Unu kulombo egalas al unu ampero multiplikite per unu sekundo:

1{\mbox{C}}=1{\mbox{A}}\cdot {\mbox{s}}

Forto

En la SI, la neŭtono (N) estas la unuo de forto. Unu neŭtono egalas al unu kilogramo multiplikite per unu metro je unu kvadrata sekundo:

1{\mbox{N}}=1{\frac {{\mbox{kg}}\cdot {\mbox{m}}}{{\mbox{s}}^{2}}}

Energio

En la SI, la ĵulo (J) estas la unuo de energio. Unu ĵulo egalas al unu neŭtono multiplikite per unu metro:

1{\mbox{J}}=1{\mbox{N}}\cdot {\mbox{m}}=1{\frac {{\mbox{kg}}\cdot {\mbox{m}}^{2}}{{\mbox{s}}^{2}}}

Premo

En la SI, la paskalo (Pa) estas la unuo de premo. Unu paskalo egalas al unu neŭtono je unu kvadrata metro:

1{\mbox{Pa}}=1{\frac {\mbox{N}}{{\mbox{m}}^{2}}}=1{\frac {\mbox{kg}}{{\mbox{m}}\cdot {\mbox{s}}^{2}}}

Derivataj unuoj sen specialaj nomoj

Rapido

En la SI, metro je sekundo (m/s) estas la unuo de rapido.

Akcelo

En la SI, metro je kvadrata sekundo (m/s²) estas la unuo de akcelo.

Prefiksoj de SI

Prefikso	jota-	zeta-	eksa-	peta-	tera-	giga-	mega-	kilo-	hekto-	deka-		deci-	centi-	mili-	mikro-	nano-	piko-	femto-	ato-	zepto-	jokto-
Mallonge	Y	Z	E	P	T	G	M	k	h	da		d	c	m	µ	n	p	f	a	z	y
10ⁿ	10²⁴	10²¹	10¹⁸	10¹⁵	10¹²	10⁹	10⁶	10³	10²	10¹	10⁰	10^-1	10^-2	10^-3	10^-6	10^-9	10^-12	10^-15	10^-18	10^-21	10^-24