Kurda/Leciono 4

Izafo

Priskribo

Izafo (kurde: izafe, ezafe, îzafe) estas la gluo de substantivaj frazoj. Ties traduko je la araba estas: aldono. Izafo estas sufikso kiu ligas vorton kun sekva vorto en aŭ genitivo aŭ priskriba rilato.

La baza ordo en la konstruo estas: ĉefa substantivo, izafa sufikso, kaj la modifanto. La modifanto povas esti: alia substantivo, pronomo, adjektivo, aŭ eĉ tuta substantiva frazo.

Ekzemple:

Modifanto	Kurda	Esperanto
Substantivo	Xanîyê jin.	La domo de la virino.
Pronomo	Xanîyê wê.	Ŝia domo.
Adjektivo	Xanîyê kevn.	Malnova domo.
Substantiva Frazo	Xanîyê birayê min	La domo de mia frato.

*La (y)ê finaĵo estas la maskulena izafo.

Maskulena Izafo

Aldonu la sufikson -ê al la substantivo kaj poste aldonu la modifanton. Grava atentigo: La maskulena izafo havas la saman formon kiel la feminena ergativa finaĵo!

Plie, en la kurda por indiki posedon oni uzas la jenan konstruon: posedita substantivo + izafa sufikso + kaj la ergativa pronomo.

Ekzemple:

Kurda	Esperanto
Mîrê me	Nia reĝo.
Mamosteyê wê	Ŝia instruisto.
Bajarê min	Mia urbo.

Feminena Izafo

La feminena izafa sufikso estas: -a.

Ekzemple:

Kurda	Esperanto
Dila jinmîr	La koro de la reĝino.
Zembîla wî	Lia korbo.
Nivîna wan	Ilia lito.

Plurala Izafo

La plurala izafa sufikso estas: -ên. Nenia malsameco ekzistas inter maskulena kaj feminena pluraleco.

Kurda	Esperanto
Destên min	Miaj manoj
Kêkên wan	Iliaj ovoj.
Perdeqên te	Viaj tasoj.

Izafo kun Adjektivoj

La adjektivo ĉiam aperas post la substantivo kiu estas ligita kun la taŭga izafa sufikso.

Kurda	Esperanto
Keçika biçûk	La malgranda filino.
Roja miqedes	La sankta tago.
Çevê vekirî	La malferma okulo.

Pri Substantivaj Modifantoj

Kiam substantivo modifas alian substantivon, la ĉefa substantivo prenas la izafon kaj la modifanto prenas la ergativan kazon.

Estas tre grave ke vi memoru ke en la kurda lingvo ambaŭ la feminena ergativa finaĵo kaj la maskulena izafa finaĵo estas la sama –ê.

Ekzemple: Mamosteyê keçikê = La instruisto de la knabino. La ĉefa substantivo en la frazo estas mamoste(instruisto), tial ĝi prenas la izafan -ê, ĉar tiu ĉi instruisto estas vira. Keçik prenas la –ê sufikson, kiu estas la feminena ergativa finaĵo.

Kurda	Esperanto
Hevalê dayikê	La amiko de la patrino.
Hevala dayikê.	La amikino de la patrino.
Dayika hevalê birayê min.	La patrino de la amiko de mia frato.

Sekundara Izafo

Priskribo

Kiam io jam estas modifiita per alia aĵo (kiel sufikso, aŭ antaŭa vorto), oni devas uzi la sekundaran izafon.

	Normala Izafo	Sekundara Izafo
Femineno	-a	e
Maskuleno	-ê	î
Pluralo	-ên	-î

Ekzemplo estas la nedifinita singulara artikolo, kiu estas la sufikso -ek.

Normala Izafo	Sekunda Izafo	Esperantaj Tradukoj
Bajarê wan	Bajarekî wan	Urbo de ili, unu el iliaj urboj
Zembîla min	Zembîleke min	Mia korbo/Unu el miaj korboj
Dilê te	Dilekî te	Via koro/Unu el viaj koroj. (eble ĝi estas ne-homa)

Substantivaj Frazoj kun kaj Posedanto kaj Adjektivo

La ĉefa (kapa) substantivo unue aperas ne la frazo, poste aperos la posedanto kun sekundara izafo kaj finfine aperos la adjektivo.

Ekzemploj:

	Kurda	Esperanto
Femineno	Goga mine spî	Mia blanka pilko.
Maskuleno	Mîrzayê teyî nû	Via nova princo.
Pluralo	Birayên wîyî ciwan	Liaj junaj fratoj.

Alie

Alia maniero por montri tiun rilaton estas per la skribo de la ĉefa izafo en aparta vorto. Yê (maskulene), ya (feminene), kaj yên (plurale). Komparu la suban tabelon kun la supran.

	Kurda	Esperanto
Femineno	Goga min ya spî	Mia blanka pilko.
Maskuleno	Mîrzayê te yê nû	Via nova princo.
Pluralo	Birayên wî ŷen ciwan	Liaj junaj fratoj.

Jen esprimo: Ya min e! = Tio estas mia!

Ekzemploj

Kurda	Esperanto
Zimanê min	Mia lingvo/lango
Temsîka wê	Ŝia telero
Ezmûna wî	Lia ekzameno
Helbestên we	Viaj poemoj
Pênûska kê?	Kies skribilo? (Skribilo de kiu?)
Mînta min ya spî, Mînta mine spî	Mia blanka ĉemizo
Hevalên te yên kurd, Hevalên teyî	Viaj kurdaj amikoj.

Ekzerco

Memorigo: Mê = Femineno, Nêr = Maskuleno Jen vortoj:

Kurda	Esperanto
mirov (mê, nêr)	homo
şir (nêr)	lakto
mitêl (mê)	matraco
qirêjî	malpura
germ	varma
kin, kurt	malalta

Traduku kurden:

La varma lakto.
La dolĉa knabino.
La malpuraj matracoj.
La juna malalta homo.
La malpura malnova korbo.

Jen Solvoj