Tokipono/Vortaro
< Tokipono
Ĉi tiu paĝo enhavas la oficialajn vortojn.
Fundamenta Vortaro
redaktiSume 125 (126[1]) vortoj. Sed la oficiala paĝo listas nur 123. (http://en.tokipona.org/wiki/Category:Toki_Pona_words)
Tokipono | Traduko | Etimo |
---|---|---|
a | kri ho, ha, uf, nu, oj, aŭ (emocivorto) | Multaj: A!, ah! |
akesi | o malkaresinda besto, rampulo, amfibio | Nederlanda: hagedis |
ala | a ne, neniu | Kartvela: არა ara |
o nenio, neado, nul | ||
kri ne! | ||
alasa | vtr kolekti manĝon, resursojn aŭ materialojn bezonatajn por ĉiutaga vivo kaj pretervivi; kolekti, rikolti (vidu http://en.tokipona.org/wiki/alasa) | |
vtr ĉasi | ||
ale, ali | (ambaŭ variaĵoj estas ĝustaj) | Nederlanda: al, alle |
o ĉio, la vivo, la universo | ||
a ĉiu(j), tuta, kompleta | ||
anpa | o malsupro, subo, suba parto, planko | A. Franca: en bas |
a malsupra, suba | ||
ante | o diferenco, malsameco | Nederlanda: ander |
a alia, malsama | ||
kunt alie, aliokaze | ||
vtr ŝanĝi, aliigi | ||
anu | konj aŭ | Kartvela: ანუ anu |
apeja | vtr ofendi, humili, diri aĉajn vortojn[2](Ĝi ankoraŭ estas diskutata en la oficiala paĝo.) | |
awen | vntr resti, atendi, daŭri | Nederlanda: houden |
vtr gardi | ||
a restanta, cetera, daŭra | ||
e | div -n (indikas, ke akuzativo sekvas) | fonestetike |
en | konj kaj (uzata por kunordigi o-vortojn) | Nederlanda: en |
esun | o komerco; bazaro, merkato, vendejo (vidu http://en.tokipona.org/wiki/esun) | Akana: edwamu [edʒum] |
ijo | n aĵo, afero, io, objekto | Esperanto: io |
a de io, pri io | ||
vtr objektigi | ||
ike | a malbona, aĉa, malĝusta, malica, tro kompleksa, (figure) malsana | Finna: ilkeä |
kri ho ve! | ||
o negativeco, malbono, malico | ||
vtr malbonigi, noci | ||
vntr aĉi | ||
ilo | o ilo, maŝino | Esperanto: ilo |
insa | o eno, interno, interna mondo, centro, ventro | Tokpisino: insait (el angla: inside) |
a ena, interna | ||
jaki | a malpura, naŭza | Angla: yucky |
o malpuro, poluo, rubo | ||
vtr malpurigi, polui | ||
kri kiom naŭze! | ||
jan | a homo, ulo, persono, estaĵo, iu | Kantona: 人 yàhn |
o homa, ies, persona | ||
vtr personigi, homigi | ||
jelo | a flava, helverda | Angla: yellow;
(ankaŭ Tokpisino: yelo(pela)) |
jo | vtr havi, enhavi, enteni | Ĉina: 有 yǒu |
o havado | ||
kama ricevi, preni | ||
kala | o fiŝo, marbesto | Finna: kala |
kalama | o sono, bruo, voĉo | Kroata: galáma |
vntr soni, brui, sonori | ||
vtr sonigi, ludi (instrumenton) | ||
kama | vntr veni, iĝi, aperi, alveni, okazi, agi por veni al (iu stato), sukcesi, ek- | Tokpisino: kamap (el angla: come up) |
o evento, okazo, hazardo, veno, komenco | ||
a venanta, estonta | ||
vtr venigi | ||
kasi | o planto, folio, herbo, arbo, ligno | Finna: kasvi |
ken | vntr povi, kapabli, rajti | Tokpisino: ken (el angla: can) |
o povo, kapablo, rajto | ||
vtr ebligi, rajtigi, permesi | ||
kunt eblas, ke | ||
kepeken | vtr uzi | Nederlanda: gebruiken |
prep per | ||
kili | o frukto, pulpa legomo, fungo | Kartvela: ხილი xili |
kin | a ankaŭ, eĉ, ja, ankoraŭ (akcentas la vorto(j)n antaŭ ĝi) | Finna: -kin |
kipisi | vtr tranĉi, tondi (vidu http://en.tokipona.org/wiki/kipisi, ekzemplo estas en: la diskuto pri refleksiva kaj reciproka pronomoj) | |
kiwen | a malmola, dura, solida, ŝton(ec)a, metala | Finna: kiven (genitivo de kivi) |
o malmolaĵo, ŝtono, metalo, mineralo, argilo | ||
ko | o duonsolida aŭ premebla substanco, ekz. pasto, pulvoro, gumo | Kantona: 膏 gòu |
kon | o aero, vento, odoro, animo | Ĉina: 空气 kōngqì |
a aera, gasa | ||
kule | o koloro, farbo | A. Franca: couleur |
a kolora, bunta | ||
vtr kolori, farbi | ||
kute | vtr aŭskulti, aŭdi | A. Franca: écouter |
a aŭda, aŭskulta | ||
kulupu | o grupo, komunumo, socio, firmao, popolo | Tonga: kulupu (el angla group) |
a komuna, publika, socia | ||
la | div (inter kunteksta adverbo aŭ esprimo kaj la frazo) | Esperanto: la[3] |
lape | o dormo, ripozo | Nederlanda: slapen |
vntr dormi, ripozi | ||
a dormanta, dorma, ripoza | ||
laso | a blua, bluverda | Kimra: glas |
lawa | o kapo, menso | Kroata: glava |
a ĉefa, estra | ||
vtr estri, regi | ||
len | o vesto(j), vestaĵo, ŝtofo | A. Franca: linge |
lete | o malvarmo | A. Franca: fret/frette;
Franca: froid |
a malvarma, frida, nekuirita | ||
vtr malvarmigi | ||
li | div (inter iu ajn subjekto, krom mi kaj sina, kaj ties verbo; ankaŭ uzata por enkonduki novan verbon por la sama subjekto) | Esperanto: li[4] |
lili | a malgranda, eta, juna, iomete, mallonga, malalta, malmulte, malpli | Tokpisino: liklik |
vtr malpliigi, mallongigi, malgrandigi | ||
linja | o longa, tre maldika, malfirma objekto, ekz. ŝnuro, haro(j), ĉeno | Finna: linja |
lipu | o plata kaj faldebla objekto, ekz. papero, karto, bileto | Finna: lippu |
loje | a ruĝa | Nederlanda: rooie, rood |
lon | prep esti en/ĉe/sur/je | Tokpisino: long (el angla: along) |
vntr ĉeesti, esti tie, veri, ekzisti, esti veka | ||
luka | o mano, brako | Kroata: rúka |
lukin | vtr vidi, rigardi, spekti, observi, legi | Tokpisino: lukim (el angla: look 'em) |
vntr rigardi, atenti | ||
a vida, vide | ||
lupa | o truo, aperturo, orifico, fenestro, pordo | Kroata: rupa;
Loĵbana: clupa |
ma | o tero, lando, (ekstera) tereno | Finna: maa |
mama | o patrino, patro | Kartvela: მამა mama "patro";
Multaj: mama "patrino, panjo" |
a gepatra, patra, patrina | ||
mani | o mono, materia havaĵo, valuto, dolaro, kapitalo | Angla: money;
(ankaŭ Tokpisino: mani) |
meli | o ino, virino, edzino, koramikino, femalo | Tokpisino: meri (el angla: Mary) |
a ina, ineca | ||
mi | o mi, ni | Angla me, Tokpisino mi,
Esperanto mi, Nederlanda mij, Kroata me ~ mi |
a mia, nia | ||
mije | o viro, edzo, masklo | Finna: miehen (genitivo de mies) |
a vira, vireca | ||
moku | o manĝ(aĵ)o | Japana: モグモグ(食べる) mogu mogu (taberu) |
vtr manĝi, trinki, gluti, enstomakigi, konsumi | ||
moli | o morto | A. Franca: mourir |
vntr morti, esti morta | ||
vtr mortigi | ||
a morta, mortiga | ||
monsi | o dorso, malantaŭo, pugo | A. Franca: mon tchu/tchul ;
Franca: mon cul) |
a dorsa, malantaŭa | ||
monsuta | o monstro, kreaĵo, kiu persekutas homojn, rabobesto; minaco; kaŭzo de timo, timigilo (vidu en la oficialan paĝon, Ĝi ne estas en la supre menciita kategorio.) | Angla: monster |
mu | kri blek! ŭa! miaŭ! ra! ktp (ĉarma bestokrio) | Angla: moo! |
mun | o luno | Angla: moon;
(ankaŭ Tokpisino: mun) |
a luna | ||
musi | o amuzo, ludo, distraĵo, arto | Esperanto: amuzi |
a arta, amuza, distra, luda | ||
vntr ludi, amuziĝi | ||
vtr amuzi, distri | ||
mute | a multaj, tre, pluraj, multe, pli da | Esperanto: multe |
o kvanto, multo, kiomo | ||
vtr multigi | ||
namako | o salo, spico, vinagro; akcesoraĵo; kromaĵo (vidu http://en.tokipona.org/wiki/namako) | Hindia: namaka "salo" |
vtr sali, spici; ornami, plibeligi; stimuli, eksciti | ||
nanpa | o numero | Tokpisino: namba (el angla: number) |
ali -a (unua, dua, ktp) | ||
nasa | a freneza, stulta, ebria, stranga | ? |
vtr frenezigi, strangigi | ||
nasin | o maniero, vojo, strato, kutimo, -ismo, sistemo, metodo | Kroata: náčin |
nena | o elstaraĵo, nazo, mont(et)o, butono | Finna: nenä |
ni | a tiu, ĉi tiu, ĉi-, jena | Kantona: 呢 nì |
nimi | o vorto, nomo | Finna: nimi |
noka | o kruro, gambo, piedo (Ĝi ne estas en la supre menciita kategorio.) | Kroata: nòga |
o | div ho (vokativo aŭ u-tempo) | Angla: O!, Esperanto: ho!,
Franca: ô!; Kartvela: -ო /o/ |
kri he! (por altiri ies atenton) | ||
oko | o okulo | Kroata: òko |
olin | o amo | Kroata: volim |
a ama | ||
vtr ami (iun) | ||
ona | o ŝi, li, ĝi, ili | Kroata: ona |
a ŝia, lia, ĝia, ilia | ||
open | vtr malfermi, ŝalti | Tokpisino: open (el angla open) |
pakala | o fuŝo, akcidento, katastrofo, detruo, eraro, damaĝo, rompo | Tokpisino: bagarap (el angla: bugger up) |
vtr fuŝi, rompi, vundi, damaĝi | ||
vntr fuŝiĝi, disfali, rompiĝi | ||
kri fek! | ||
pali | o ag(ad)o, laboro, faro, projekto | Esperanto: fari |
a aga, labora, aktiva, funkcia | ||
vtr fari, konstrui, krei | ||
vntr agi, labori, funkcii | ||
palisa | o longa kaj ĉefe malmola objekto, ekz. stango, bastono, branĉo, vergo | Kroata: pàlica |
pan | o grajno, pano, pasto, rizo (vidu http://en.tokipona.org/wiki/pan) | Ĉina: 饭 fàn ;
Kantona: 飯 faahn |
pana | vtr doni, meti, sendi, eligi, kaŭzi | Svahila: pana |
o dono, sendado, interŝanĝo | ||
pi | div de, apartenanta al | Tokpisino: bilong (el angla: belong) |
pilin | o sentoj, emocio, koro | Tokpisino: pilim (el angla: feel 'em)
Angla: feeling |
vntr senti sin | ||
vtr senti, opinii, pensi, sensi, tuŝi, palpi | ||
pimeja | a nigra, malluma, malhela | Finna: pimeä |
o mallumo, nigro | ||
vtr mallumigi | ||
pini | o fino, ekstremo, pinto | Tokpisino: pinis(el angla: finish)
A. Franca: finis |
a fina, finita, pasinta, farita, antaŭ | ||
vtr fini, fermi, malŝalti | ||
pipi | o insekto, araneo | A. Franca: bibitte |
poka | o flanko, kokso, apudo | Kroata: bòka (genitivo de bòk) |
prep en la akompano de, kun | ||
a apuda, najbara | ||
poki | o ujo, skatolo, bovlo, taso, glaso | Tokpisino: bokis (el angla: box) |
pona | o bono, simplo, pozitivo | Esperanto: bona |
a bona, simpla, pozitiva, afabla, ĝusta | ||
kri bone! bonege! dankon! en ordo! | ||
vtr (pli)bonigi, ripari | ||
pu | ? (vidu http://en.tokipona.org/wiki/pu) | |
sama | a sama, simila, egala, samgrava, samsituacia | Finna/Esperanto: sama |
prep kiel | ||
vntr ŝajni | ||
seli | o fajro, varmo | Kartvela: ცხელი tŝeli |
a varma, kuirita | ||
vtr varmigi, kuiri | ||
selo | o ekstero, supraĵo, haŭto, ŝelo, formo | Esperanto: ŝelo |
seme | ali ki- (demandovorto) | Ĉina: 什么 shénme |
sewi | o alto, supro, supero, suro | Kartvela: ზევით zevit |
a supera, alta, nobla, religia, formala | ||
sijelo | o korpo, fizika stato | Kroata: tìjelo |
sike | o rondo, cirklo, rado, sfero, bulo, pilko, ciklo | Angla. circle |
a ronda, cikla | ||
sin | a nova, freŝa, alia, ankoraŭ (da) | Ĉina: 新 xīn |
vtr (re)novigi | ||
sina | o via via | Finna: sinä |
sinpin | o antaŭo, brusto, torso, vizaĝo, muro | Ĉina: 前边 qiánbian |
sitelen | o bildo, foto, imago, desegno | Nederlanda: schilderen |
vtr desegni, skribi | ||
sona | o scioj, saĝeco, inteligenteco, kompreno | Kartvela: ცოდნა tsodna |
vtr scii, kompreni, koni | ||
vntr scii, kompreni | ||
kama lerni, studi | ||
soweli | o besto, precipe tera mambesto, aminda besto | Kartvela: ცხოველი tŝoveli |
suli | a granda, alta, longa, plenaĝa, grava | Finna: suuri |
vtr grandigi, longigi | ||
o grandeco | ||
suno | o suno, lumo | Esperanto: suno |
supa | o horizontala supraĵo, ekz. meblo, tablo, seĝo, kuseno, planko | Angla/Franca: surface;
Esperanto: surfaco |
suwi | o dolĉaĵoa dolĉa, aminda | Tokpisino: swit (el angla: sweet) |
vtr dolĉigi | ||
tan | prep de, pro, el | Kartvela: დან dan |
o deveno, kialo, origino | ||
taso | a nur, nura, sola | Tokpisino: tasol (el angla: that's all) |
konj sed | ||
tawa | prep al, por, ĝis | Angla: towards |
vntr iri al, vojaĝi, moviĝi, foriri | ||
o movo, transportado | ||
a mova | ||
vtr movi | ||
telo | o akvo, likvaĵo, suko, saŭco | A. Franca: de l'eau |
vtr akvumi, lavi per akvo | ||
tenpo | o tempo, tempoperiodo, momento, daŭro, situacio | Esperanto: tempo |
toki | o lingvo, parolado, komunikado | Tokpisino: tok (el angla: talk) |
a parola, lingva, komunika | ||
vtr diri | ||
vntr paroli, babili, komuniki | ||
kri saluton! | ||
tomo | o interna konstruita spaco, ekz. domo, hejmo, ĉambro, konstruaĵo | Esperanto: domo |
a urba, doma, hejma | ||
tu | a duo duo, paro | Angla: two;
(ankaŭ Tokpisino: tu(pela)) |
vtr duobligi, duigi, dividi/tranĉi en du | ||
unpa | o seksumo, amoro, fikado, volupto | fonestetike |
a erotika, seksuma, amora | ||
vtr seksumi kun, amori kun, fiki | ||
vntr amori, seksumi | ||
uta | o buŝo | Kroata. ústa |
a buŝa | ||
utala | a konflikto, malharmonio, konkuro, batalo, milito, atako, disputo, fizika aŭ verba perforto | Kroata: ùdarati udara |
vtr bati, frapi, ataki, konkuri kun, atenci | ||
walo | a blanka, hela | Finna: valo "lumo" (k-u valkoinen "blanka") |
o blanko, blankaĵo, blankeco, heleco | ||
wan | a unu, iu | Angla: one;
(ankaŭ Tokpisino: wan) |
o unuo, elemento, ero, parto, peco | ||
vtr unuigi | ||
waso | o birdo, flugilhava besto | A. Franca: oiseau |
wawa | o energio, potenco, forto, vigleco | Finna: vahva |
a energia, forta, intensa, potenca, certa, memfida | ||
vtr fortigi, vigligi | ||
weka | a fora, forestanta, mankanta | Nederlanda: weg |
o foresto, manko | ||
vtr forigi | ||
wile | vtr voli, bezoni, deziri, devi, -os | Nederlanda: willen |
o deziro, bezono, devo, volo | ||
a necesa, deviga, bezonata |
Parolelementoj
redaktio | o-vorto |
a | a-vorto (aŭ e-vorto) |
div | dividilo |
vtr | verbo transitiva (kutime uzata kun la akuzativa dividilo e) |
vntr | verbo netransitiva |
kri | krivorto, interjekcio |
prep | kvazaŭprepozicio |
kama | plurvorta verbo kun kama |
konj | konjunkcio |
kunt | kunteksta indikilo uzata antaŭ la |
ali | speciala, alia vorto |
Notoj
redakti- ↑ Unu el la novaj vortoj en la oficiala paĝaro ankoraŭ estas diskutata, nome apeja.
- ↑ Laŭ la rusa vikivortaro ĝi signifas обижать, оскорблять, унижать, материться и т.п.
- ↑ Nur ĝia formo estis transprenita. Ĝia funkcio forte ŝanĝiĝis.
- ↑ Nur ĝia formo estis transprenita. Ĝia funkcio forte ŝanĝiĝis. Fakte la funkcio estas pli malpli tiu de la Tokpisina partiklo i.
Fontoj
redakti- La vortolisto en web.archive.org: http://web.archive.org/web/20070709095451/http://tokipona.org/vortaro.htmlkaj http://web.archive.org/web/20080705213346/http://www.tokipona.org/vortaro.html
- Informoj pri novaj vortoj ĉe unilang.org: http://www.unilang.org/viewtopic.php?f=85&t=8360&start=45
- Vidu ankaŭ la malnovan vortoliston: http://en.tokipona.org/wiki/Category_talk:Toki_Pona_words
- Prelego pri Tokipono: http://vimeo.com/2289842
- La etimoj troviĝas en la angla Vikipedio: http://en.wikipedia.org/wiki/Toki_Pona
- Se aperas ankaŭ Tokpisino, tio estas el "The Jacaranda Dictionary and Grammar of Melanesian Pidgin", ISBN 0-7016-8224-8
- Vortaro en la hispana vikilibraro: http://es.wikibooks.org/wiki/Toki_pona/Contenido/Diccionario_ilustrado